Trước khi cái tên Titanic trở thành truyền thuyết, nó chỉ là một con tàu như bao con tàu khác. Không ai gọi nó là biểu tượng, không ai gán cho nó số phận. Nó chỉ đơn giản là thành quả của nhiều năm thiết kế và thi công, là hiện thân cho khát khao chinh phục đại dương bằng sức người và trí tuệ.
Trước khi lặn xuống đáy lạnh lẽo của Bắc Đại Tây Dương, Titanic từng mang theo ánh hào quang của một kỷ nguyên tin tưởng tuyệt đối vào tiến bộ. Đó là thời đại mà người ta tin rằng thép có thể thay thế Chúa, máy móc sẽ giúp con người vượt qua mọi giới hạn tự nhiên. Và giữa niềm tin gần như cuồng nhiệt ấy, Titanic ra khơi, lộng lẫy như một giấc mơ có thật.
Dài gần ba trăm mét, nặng hàng vạn tấn, nó không chỉ là kết quả của kỹ thuật đỉnh cao mà còn là biểu tượng sống động cho một thế giới đang phình to bởi tham vọng. Con tàu ấy không đơn thuần là phương tiện di chuyển. Nó giống như một thành phố nổi, một sân khấu xa hoa nơi giới quý tộc, thương nhân, dân di cư và những kẻ mộng mơ cùng có mặt, cùng hướng về phía trước, cùng hy vọng về những điều đang đợi ở phía chân trời.
Đêm 14 tháng 4 năm 1912, dòng chảy lịch sử rẽ nhánh. Khi mũi tàu va vào khối băng trôi vô hình giữa màn đêm, mọi giả định sụp đổ. Thép không còn vững. Kế hoạch không còn đúng. Lòng tin tan biến nhanh như làn khói bay ra từ ống khói đang dần nghiêng xuống mặt nước băng giá.
Chỉ vài giờ đồng hồ, Titanic đã không còn là biểu tượng của quyền lực hay tiến bộ. Nó trở thành dấu chấm hết cho một niềm kiêu hãnh từng ngự trị trong lòng thế giới hiện đại. Từ dưới đáy đại dương sâu thẳm, sau hàng chục năm trôi qua, những mảnh vỡ được vớt lên mang theo nhiều hơn cả dấu vết của một tai nạn. Trong những chiếc ví không còn ai mở, trong những bức ảnh chưa từng gửi đi, trong từng vật dụng nhỏ nhặt từng nằm gọn trong hành lý của ai đó, người ta nhìn thấy những câu chuyện chưa bao giờ hoàn tất.
Rồi câu hỏi hiện ra, rõ ràng đến mức không ai có thể lờ đi: Làm sao một con tàu như thế lại có thể chìm? Và vì sao, sau ngần ấy thời gian, người ta vẫn kể về nó, viết về nó, nhớ về nó như một nỗi ám ảnh chưa thể nguôi?
Đây không chỉ là ký ức về một vụ đắm tàu. Đây là ký ức về niềm tin đã vượt quá khả năng, về sai lầm đã quá muộn để sửa chữa, về sự sống không thể chọn lại và cái chết không thể né tránh. Đó là nơi những ảo tưởng cao đẹp nhất gặp giới hạn cuối cùng. Là nơi con người đối diện chính mình, không còn mặt nạ, không còn vai vế, không còn ranh giới giữa giàu nghèo hay quyền lực.
Titanic, dù đã nằm lại dưới lòng biển sâu, vẫn đang nhìn lên từ nơi tối tăm ấy, như một tấm gương phản chiếu không chỉ sự thất bại mà cả điều khiến con người khác biệt với tất cả: khát khao, niềm tin, và hy vọng.